Vanaf 2010 Stolpersteine in Gouda
In 2010 startte het plaatsen van Stolpersteine in Gouda. Om het Goudse initiatief meer rechtszekerheid te bieden, werd het eind 2010 ondergebracht binnen de Stichting Gouds Metaheerhuis omdat het goed aansluit bij de doelstelling van de Stichting. Voor de Stolpersteine werd een aparte bankrekening aangemaakt.
Soesja Citroen werd speciaal Stolpersteine-bestuurslid en ging vanaf dat moment de plaatsingen organiseren.
Soesja Citroen: “Met de steentjes kun je de geschiedenis visueel maken en vroegere stadgenoten weer een plek en naam geven.”
Dat betekent onderzoek doen, de juiste opschriften voor de steentjes uitzoeken, verhalen over de voormalige Joodse stadgenoten schrijven en gemiddeld een keer per jaar een nieuwe plaatsing organiseren. Via stolpersteinegouda@gmail.com stuurt ze berichten rond en onderhoudt ze contacten. Bijvoorbeeld met geïnteresseerden uit Gouda en daarbuiten, de gemeente en aannemers, als de Goudse straten opengebroken worden.
Het contact met familieleden van de vermoorde Joodse stadgenoten is vaak zeer intensief en emotioneel. Mensen komen soms van zeer ver weg om kaddiesj te zeggen bij de Stolpersteine voor hun familieleden.
Met het bedrijf Centric maakte Soesja in 2015 een Stolpersteineroute op www.xplregouda.nl die te volgen is met de mobiele telefoon. Op www.facebook.com/stolpersteine.gouda plaatst ze sinds juli 2012 de verslagen van de Stolpersteineplaatsingen met bijbehorende verhalen en foto’s. Haar onderzoek mondde tenslotte in 2020 uit in haar boek ‘Hier Woonden – Stolpersteine Gouda’ over leven en lot van de vermoorde Goudse Joden voor wie Stolpersteine zijn geplaatst.
Mensen in Gouda steunen het project enthousiast, ook de plaatselijke kranten. Leerlingen Stedelijk Groen van het Wellant College bereiden al jaren de stoepen voor op de komst van de gedenksteentjes. Veel mensen reageerden begin 2019 enthousiast op een oproep op facebook om de steentjes te poetsen. Een jaar eerder poetsten de jonge scouts van Wilo de steentjes heel bereidwillig.
Gunter Demnig, Lange Tiendeweg 54, 28 april 2011
Foto: Marian Wierenga
Op 28 april 2011 metselde kunstenaar Gunter Demnig op vier plaatsen in het centrum van Gouda de eerste zeven Stolpersteine in. De gedenkstenen legde hij in de stoep vóór de huizen van in de Tweede Wereldoorlog weggevoerde en vermoorde Goudse Joden. Eind 2020 liggen er al 278 Stolpersteine verspreid over 69 adressen in de stad.
Samen met Donald Pagrach, voorzitter van de Stichting Gouds Metaheerhuis, en Hans Slooter, medewerker van het voormalig Verzetsmuseum Zuid-Holland, deed Soesja Citroen medio 2010 bij de gemeente een aanvraag tot plaatsing en subsidiëring van het eerste aantal stenen in 2011. De eerste zeven Goudse gedenksteentjes in 2011 werden bekostigd door de gemeente, alle overige kwamen er dankzij de gulle giften van particulieren, bedrijven en instellingen.
De gemeente stond vanaf het begin sympathiek tegenover het plaatsen van Stolpersteine en onderstreepte dat nog eens extra op 5 juni 2020. Op die dag kreeg Soesja in het Huis van de Stad te horen, dat ze vanwege haar inzet voor de plaatsing van Stolpersteine benoemd was tot ereburger van Gouda.
Tien jaar Stolpersteine-plaatsingen in Gouda laten vele memorabele momenten zien. Een speciaal moment was de zeer druk bezochte plaatsing van 56 Stolpersteine in februari 2013 in de stoep voor het voormalige Centraal Tehuis, het Joods bejaardentehuis aan de Oosthaven. Op 9 april 1943 vond hier een gruwelijke razzia plaats en werden vrijwel alle bewoners weggevoerd en vermoord. Nu zijn de namen van de omgebrachte pensiongasten en personeelsleden voor iedereen zichtbaar.
Vaak staan mensen een moment stil bij de steentjes. Ze staan gebogen over de steentjes en het lijkt dan net of ze een buiging maken voor de mensen die nooit een eigen graf hebben gekregen en nu alsnog als een verlate grafsteen krijgen. Deze kleine Stolpersteine in de straat, met naam en lot van de vermoorde Goudse Joden erin gegrift, maken nu echt deel uit van de stad.
Kunstenaar Gunter Demnig, de ontwerper van de Stolpersteine, plaatst de gedenkstenen meestal zelf voor de huizen, waar ooit Goudse Joden woonden en van waaruit de meesten zijn weggevoerd. Er zijn inmiddels op 64 plekken in de stad in totaal 258 Stolpersteine geplaatst, evenzovele namen zijn hier weer zichtbaar gemaakt.
In november 2020 kan Demnig vanwege het coronavirus helaas niet bij de Stolpersteine-plaatsing van twintig nieuwe Stolpersteine zijn. De stenen worden opgestuurd en zonder hem geplaatst.
Het is de bedoeling om uiteindelijk alle 388 vermoorde nu bij naam bekende omgebrachte Joodse stadgenoten blijvend te herdenken met Stolpersteine.
In het mei 2014-nummer van Tidinge van die Goude, het tijdschrift van de Historische Vereniging Die Goude, schrijft Soesja Citroen over het lot van de bewoners van zeven Stolpersteineplekken. Die Goude stelt het artikel, Stolpersteine tonen Goudse geschiedenis op straat voor deze website beschikbaar. Het is hier als tidinge mei 2014 stolpersteine (19,7 Mb) te downloaden.