Tsedaka achtergrond
Ontstaan, achtergrond, algemene informatie
‘Tsedaka’ is een Hebreeuws woord צדקה, ( in het Nederlands-Jiddisch ‘tsedoke’) dat in het Jodendom refereert aan de taak, de opdracht te zorgen voor behoeftigen. ‘Tsedaka’ is afgeleid van het woord ‘tsedek’, hetgeen in het Bijbels Hebreeuws ‘rechtvaardigheid’ betekent. Het wordt meestal vertaald als ’liefdadigheid’.
In de notariële oprichtingsakte van 26 november 1998 staat als doelstelling: mensen met een, in de ruimste zin, Joodse achtergrond die niet direct gelieerd hoeft te zijn aan één van de Joodse kerkgenootschappen, samen te brengen om als gelijkgestemden sociaal/culturele activiteiten, gerelateerd aan het Jodendom te initiëren.
Voordat de stichting bij de notaris was opgericht, was ze al een aantal jaren actief onder de naam café ‘Tsedaka’.
Het begon in Waddinxveen op 26 maart 1989, zie foto krantenartikel uit de Goudse Post, en daarna op meerdere locaties in de binnenstad van Gouda.
De heer Bob Zadok Blok was de oprichter. De dames Antoinette Blok, Ada Prins, Nelly Mourik, Sjaan Scheffers en de heer Ralf Oudgenoeg waren er vanaf het begin bij en zijn nog steeds betrokken.
Activiteiten en herinneringen aan de vroegere Joodse Goudse gemeente
Dit beschrijft de drie – voorheen – Joodse locaties in Gouda, waarbij stichting ‘Tsedaka’ nauw betrokken is geweest en die anno 2020 zichtbaar zijn in de stad.
Joods Poortje
Dit was ooit de toegangspoort van de eerste (1815) Joodse begraafplaats op de Boelekade. Het Poortje is gevestigd aan de Jeruzalem straat / Raoul Wallenbergplantsoen. In samenwerking met de gemeente Gouda is de deur van het Joodse Poortje geheel vernieuwd en de Hebreeuwse tekst opnieuw aangebracht.
Tijdens de Nationale Dodenherdenking van 4 mei ligt het Joodse Poortje op de route van de Stille Tocht richting de Markt en wordt er uit de erfenis van mevrouw Texeira de Mattos een krans gelegd.
Namens Stichting ‘Tsedaka’ is actie gevoerd in 2007 tegen de toenmalige plannen van de gemeente Gouda om het Joodse Poortje te verwijderen wegens gemeentelijke herinrichting plannen . Leo Vroman (geboren in Gouda) heeft vanuit Amerika hiervoor een speciaal gedicht geschreven, dat in het AD/editie Gouda op 17 augustus 2007 is gepubliceerd.
Boelekade plaquette
Tot 1976 was op deze locatie sinds 1815 de Joodse begraafplaats gevestigd. Mevrouw Ada Prins van Stichting Tsedaka heeft destijds op verzoek van de gemeente Gouda geadviseerd bij het tot stand komen van deze plaquette. Tevens heeft de gemeente financieel bijgedragen om dit te realiseren. De plaquette werd onthuld door rabbijn Jehoeda Vorst uit Rotterdam en wethouder dhr. A. Melaard.
Voormalige synagoge (sjoel)
Tegenwoordig de Vrije Evangelische Gemeente, Turfmarkt 23-25:
Hier is op de linker deur een plaquette geplaatst, die herinnert aan de moord op de 388 Gouds Joodse stadgenoten. Van de zes sterren die in het Goudse wapen staan ontbreekt er één: dat symboliseert het verdwenen Joodse bevolkingsdeel uit onze stad. Prachtig uitgedrukt door beeldend kunstenaar Ralph Prins, ware het niet dat de aanleiding zo gruwelijk is.
Dit is tot stand gekomen door Stichting ‘Herinneringsplaquettes’, destijds opgericht door ‘Tsedaka’ samen met leden van de Vrije Evangelische Gemeente.
Op 9 september 1997 is, tijdens een speciale dienst met het Lewandowski koor en de ambassadeur van de staat Israël de heer Yossi Gal, deze plaquette door rabbijn J.S. Jacobs voorzitter van het Interprovinciaal Opperrabbinaat (IPOR) onthuld.
“ Een grafzerk zonder graven”
Activiteiten door ‘Tsedaka’ georganiseerd en/of bij betrokken
Onderstaande opsomming is slechts een selectie van de vele verschillende activiteiten die ‘Tsedaka’ heeft georganiseerd.
Joodse culinaire rondreis, met de nadruk op de Sefardische keuken met wetenswaardigheden en anekdotes en tevens een lezing over de Joodse feesten met de daarbij behorende gerechten en culinaire bijdragen aan de ‘Tsedaka’ krant.
Excursie naar Joods Antwerpen, bezoek aan de Joodse wijk vlakbij het station. Gegeten in een kosher restaurant, rondleiding met een gids door deze orthodoxe wijk.
Ziekenbezoek en verzorging van Joodse bejaarden, zoals mevrouw Meijer-Texeira de Mattos.
Joodse lessen (lernen) met/door krijgsmachtrabbijn W. van Dijk, rabbijn J. Vorst en rabbijn Zwi Marx in het gebouwtje achter de voormalige synagoge.
Een elk jaar terugkerende herdenking op 4 mei
Een aparte vermelding verdient de 4 mei bijeenkomst op de Turfmarkt bij de voormalige synagoge. Tot een aantal jaren geleden werd dit buiten gedaan bij de Herinneringsplaquette op de deur. Sinds een aantal jaren en in samenwerking met de Vrije Evangelische Gemeente vindt dit nu binnen in het gebouw plaats. Verschillende leden van ‘Tsedaka’ hebben daar persoonlijke en veelal indringende voordrachten/toespraken gehouden, daarna werden de witte rozen bij de ingang van het pand gelegd.
Aandachtspunten voor de voorzitter van de Stichting ‘4 & 5 mei, Gouda’ de heer Jan van Ingen voor zijn toespraak tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Markt.
Een boeket bij het oorlogssculptuur aan het stadhuis op de Markt tijdens Nationale Dodenherdenking.
Chanoeka viering december 1994 samen met de Joodse café’s uit Rotterdam en Utrecht, in het Brandpunt en tevens in 1991 aan de Zeugstraat.
Soekot viering (Loofhuttenfeest) achter de voormalige sjoel, met soeka, uiteraard voorzien van de nodige hapjes en drankjes.
Verschillende lezingen o.a. over Jacob Israël de Haan, lezing door dhr. Ies Cohen over zijn oorlogsjaren in Gouda en een lezing over Israël door mw. Esther Voet.
Tijdens de Kristallnacht herdenking in 1997, een lezing/presentatie in het Verzetsmuseum namens de stichting.
Muzikale optredens van ensemble ‘Sjaloom‘ met dhr. Herman Smûs , van het ‘Klezmer’ trio en het ensemble ‘Ritoen’.
Medewerking aan krantenartikelen, het Nieuw Israëlitisch Weekblad in 2017 en de Goudse Courant.
Tijdens de Open Joodse Huizen 2019 een indringende vertelling in woord en beeld over de vermoorde Joods-Goudse familie van Monnikendam van Achter de Vismarkt.
Samenwerking met de ‘Stichting 4 en 5 mei Gouda’ en de plaatselijke politieke partij ‘ Gemeentebelangen Gouda’ voor een financiële bijdrage van € 50,00 per vermoorde Joodse Gouwenaar door de gemeente Gouda aan het te bouwen Holocaust Namenmonument dat in Amsterdam zal komen te staan.
Toekomst
De voornaamste activiteit nu is – in samenwerking met Stichting Gouds Metaheerhuis – het herdenken en gedenken van de tijdens de Sjoa vermoorde Joodse Gouwenaars in het gebouw van de voormalige synagoge aan de Turfmarkt en in gewaardeerde samenwerking met de Vrije Evangelische Gemeente.
Een lang gekoesterde wens is, dat met ingang van 2021 de Stille Tocht ook langs de voormalige synagoge aan de Turfmarkt zal gaan en vervolgens gezamenlijk naar het Metaheerhuis aan de Oosthaven 31. Hier wordt het Kaddisj gezegd en 2 x 12 namen genoemd van vermoorde Joodse Gouwenaars in de Sjoa.
Stichting Tsedaka