
Toespraak Lea van Coeverden – Holocaust herdenking 2025
Geachte burgemeester Verhoeve, iedereen die meewerkt aan deze bijeenkomst en alle aanwezigen bij deze Holocaust herdenking, welkom namens de Stichting Gouds Metaheerhuis en de Gemeente Gouda.
In dit agendaatje, met de hand volgekrabbeld in een miniatuur handschrift, niemand wist hoe lang de oorlog nog zou duren en er was geen papier. Na vele, illegaal verkregen, schriften volgeschreven te hebben was er alleen nog deze agenda uit 1944. Daarin schreef mijn vader tijdens zijn onderduiktijd in Meppel de nieuwsberichten die hij via de illegale radio-uitzendingen van de BBC ontving. Hij maakte er artikelen van die koeriers ophaalden. Ze werden uitgetikt en gestencild voor de toenmalige verzetskrant Trouw. Koeriersters verspreidden deze stencils. Mijn vader was toen nog geen 18 jaar. Dat hij later journalist werd, verbaasde niemand. Op 27 januari 1944, een jaar voor het concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd schreef hij:
Leningrad, onophoudelijk landen er versterkingen. Hevige beschietingen van de kust in Italië door geallieerde oorlogsschepen. De dag daarop schreef hij: Leningrad geheel bevrijd.
Het zou nog een jaar duren voor Auschwitz door de Russen werd bevrijd, maar het duurde nog tot 5 mei 1945 voor Nederland voor een groot deel bevrijd was. Mijn vader schreef op 27 april 1945, de dag waarop Meppel werd bevrijd, in dat agendaatje: Voor koningin en vaderland, voor vrijheid, waarheid en recht. Hoopvol dat er hulp zou komen na zoveel jaar vrijheidsberoving. Niets was minder waar. Niet wetend hoe hij met het leven verder zou gaan. Zonder opleiding en zonder zijn, en dus mijn familie die uitgemoord was.
De woorden ‘Nooit Meer’ die iedereen te pas en te onpas gebruikt kan ik niet begrijpen. Wat nooit meer? Oorlog? Jodenhaat? Concentratiekampen? Gaskamers? Ovens? Zelden hebben woorden voor mij zo weinig betekend als die twee. Alsof je tegen een kind zegt: dat mag je nooit meer doen. En dan draai je je om en dan doet het kind het weer. In de wereld waarin we nu leven hebben ze hun betekenis al lang verloren.
In de maanden na het einde van de oorlog kon de trieste balans worden opgemaakt en de telmachines maakten overuren: 102.000 Nederlandse Joden werden afgevoerd, vermoord, vergast en verbrand. Voor altijd in rook opgegaan. Wereldwijd 6 miljoen vermoorde Joden en 70 miljoen omgekomen militairen, burgerslachtoffers en slachtoffers van het geweld in Azië. En deze aantallen zijn slechts schattingen.
Er wordt al jaren gesproken over EEN herdenking voor alle slachtoffers van geweld waar dan ook ter wereld. Maar, als je alle slachtoffers van geweld in één keer zou herdenken, dan herdenk je eigenlijk niemand. Want dan vergeet je er een heleboel. Om met Elie Wiesel te spreken: De doden vergeten is hetzelfde als ze een tweede keer vermoorden.
Ik wens ons een zinvolle bijeenkomst