Toespraak Holocaust Herdenking Gouda 2023

Uitgesproken door Lex van der Helm, voorzitter van het Gouds Metaheerhuis .

Wij herdenken wereldwijd de slachtoffers van de Holocaust, de door de VN uitgeroepen dag van herinnering. Een jaarlijkse herinnering aan 6 miljoen vermoorde Joden, slachtoffers van de poging van het Naziregime tot het systematisch uitroeien van mensen om hun geloof, hun seksuele voorkeur of hun beperking. Dit jaar is het thema van de herdenking ‘Thuis en Thuis voelen’.

Wij herdenken vandaag omdat het 78 jaar geleden is dat het vernietigingskamp Auschwitz werd bevrijd. Maar pas nadat 1,1 miljoen mensen, meest joden daar de dood hadden gevonden. Uitgehongerd, doodgeslagen, maar merendeels systematisch vergast en verbrand.

Wij herdenken in Nederland met een monument van 102-duizend stenen. Een voor iedere vermoorde Jood uit Nederland.

Wij herdenken, niet omdat het ons is overkomen, maar vanwege de schuld of schaamte die wij voelen omdat we het hebben laten gebeuren. Uit angst en haat of voor ‘kopgeld’ werden joden verraden door hun buren, uit hun huizen gehaald door ijverige politiemensen, weggereden in Hollandse bussen, Amsterdamse trams en Nederlandse treinen.

Wij herdenken híer op dit station omdat dit de plek is waar voor Goudse slachtoffers hun laatste reis begon. Een reis die, via Amsterdam of Rotterdam en Westerbork, voor velen zou eindigen in een van de vernietigingskampen zoals Bergen-Belsen, Theresienstadt of Auschwitz.

Vanaf hier vertrok bijvoorbeeld met het grote transport van 9 april 1943 een groep van 51 bejaarden – uit het Centraal Israëlitisch Tehuis aan de Oosthaven. Van hen keerde niemand terug naar huis.

Wij herdenken vandaag ook Salomon Gomperts, omdat we niet kunnen begrijpen hoeveel 6 miljoen is, maar we ons wel kunnen voorstellen wie Salomon was. Met zijn gezin en zijn feestartikelwinkel in de Wijdstraat, hier in ons Gouda. Soesja Citroen zal ons zo meenemen in het verhaal – hoe hij en zijn familie hun huis moesten verlaten.

Wij herdenken door het noemen van hun namen, opdat zij voortleven…

Wij herdenken ook om te waarschuwen. Antisemitisme dat de voedingsbodem vormde voor deze catastrofe is niet weg, het is nooit weggeweest. Het is hier, op muren gespoten en op lantarenpalen geplakt.

Wij herdenken ook om te vechten tegen onwetendheid. Zo kwam ik nog geen jaar geleden op de markt een mevrouw tegen die demonstreerde tegen COVID-maatregelen. Zij deed dit door eenDavidster te dragen. De Davidster die ik ken – omdat ze zo zichtbaar waren op de jassen die mijn grootouders droegen op de laatste foto genomen voor hun huis in de Euterpestraat. Ik kon haar maar niet uitleggen waarom dat zo kwetsend was. Ook op onze scholen is veel onwetendheid over wat de Holocaust is en de pijn die velen daarvan nog steeds voelen. Die onwetendheid zorgt voor een rijke voedingsbodem voor antisemitisme.

Wij moeten ook bedenken dat de onwetendheid in onszelf huist. We discrimineren allemaal, vanuit de context waarin we zelf leven. We moeten ons daar bewust van zijn. Ervoor zorgen dat onze vooroordelen niet ons handelen gaat bepalen. Zodat we in verdraagzaamheid de wereld tegemoet blijven treden.

Wanneer de wereld waarin we leven steeds meer onder druk komt te staan door ziekte, oorlog en onzekerheid lijken mensen steeds kortere lontjes te hebben. Politici, weggebruikers of willekeurige voorbijganger krijgen gemakkelijk gruwelijke verwensingen toegevoegd. Intolerantie lijkt online en in het leven op straat de norm te zijn geworden.

Waar intolerantie heerst, volgt onverdraagzaamheid. Waar onverdraagzaamheid komt, voelen mensen zich niet thuis. Waar onverdraagzaamheid is, volgen angst en agressie. En vandaar is het nog maar een kleine stap naar een samenleving waarin mensen hun huis en hun leven niet zeker zijn. Om wie ze zijn, om wat ze geloven, om wat ze beperkt of om wie ze liefhebben.

Laten we zorgen dat we nooit meer in zo een wereld hoeven te leven.

Moge u de kracht en de steun vinden om u hiervoor op uw manier in te zetten, vanuit uw verstand, uw fatsoen, uw overtuiging of uw God.