Toespraak 4 mei Metaheerhuis herdenking
We herdenken vandaag het leed van onze stadsgenoten. Zo herdenken we het echtpaar Samuel en Susanna Leefsma van de Krugerlaan, we herdenken Mietje de Leeuwe en al die andere stadgenoten die zijn vermoord, niet om wát ze waren, maar om wat anderen vonden dat ze waren.
We noemen hun namen. 390 keer schreven we voor hun, hun naam op een steen, in de straten van onze stad.
We noemen hun namen. Al 75 jaar lang. Maar vandaag worstel ik met de vraag: met welk doel? Wat hebben we in al die jaren herdenken bereikt?
Nederland kent vrijheid, vrijheid van godsdienst. Artikel 6 van de grondwet stelt: “Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging (..) vrij te belijden”. Maar als ik mijn geloof wil belijden in een synagoge, dan moet dat onder toezicht van zwaarbewapende marechaussee.
Nederland kent vrijheid van onderwijs, vastgelegd in artikel 23 van de grondwet. Maar joodse kinderen gaan naar scholen verborgen achter metershoge muren met prikkeldraad.
Nederland geeft iedereen het recht op gelijke behandeling, zoals verwoord in artikel 1 van de grondwet. Maar kunnen mensen met een afwijkende seksuele geaardheid zich in alle opzichten even vrij gedragen?
Herdenken … herdenken heeft pas zin als we ook nadenken. Want wat is het nut van ons herdenken als mijn kind vandaag de dag nog steeds niet met een keppeltje op door de stad kan lopen? Wat is het nut van herdenken als herdenken zelf gevaarlijk wordt? Zijn we wel echt vrij?
We zouden kunnen nadenken over hoe onze vrijheid zich verhoudt tot de vrijheid van de ander. Hoe kunnen we mensen zien voor wie ze zijn en niet als de groep waartoe ze behoren? We zouden kunnen nadenken hoe we het heden kunnen begrijpen vanuit het verleden. Hoe kunnen we een toekomst maken met echte vrijheid voor iedereen?
Maar vandaag wil ik, vandaag móet ik herdenken.
Dus laten we vandaag voor de 76ste keer hun namen noemen: Clara Rosa Fontein, mijn oma, Edith Rosa Beek, Izak Dantzig, maar ook onze stadsgenoten voor wie er niemand meer is om hun naam te noemen.
En laten we morgen samen praten over Vrijheid, hoe we dat moeten vieren en hoe we kunnen zorgen dat vrijheid er voor iedereen is. Hoe we minder kwetsbaar kunnen zijn en hoe we minder kwetsend kunnen zijn.