Plaatsingen 2019
2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2020
STOLPERSTEINE PLAATSINGEN 11 MAART 2019
Vandaag plaatste Gunter Demnig twintig nieuwe Stolpersteine in Gouda. Trotsmakend dat er nu een spoor van 258 Stolpersteine verspreid over 64 adressen door heel Gouda ligt.
Afgelopen week poetsten vrijwilligers al de overige Stolpersteine in Gouda, ze vormen nu een prachtig geheel samen met de twintig blinkend nieuwe gedenksteentjes. Zo wordt de Joods-Goudse geschiedenis steeds zichtbaarder op straat.
Gunter legde als vanouds rustig en gezwind de betonnen blokjes met een messing bovenlaagje in de, nog één keer door leerlingen van Wellantcollege voorbereide, stoepen. Deze keer hielp bestuurslid Monica Maassen van de Stichting Gouds Metaheerhuis hem bij het plaatsen.
Koud en winderig was het, met af en toe een maartse bui, maar op elke plek volgde weer een betrokken groep mensen met aandacht de ceremonie. Steeds was er de plaatsing door Gunter geholpen door Monica, vertelde ik het verhaal, zei voorzitter Donald Pagrach kadisj, las een Goudse dichter of ik een Stolpersteinegedicht voor, en legden de aanwezigen kiezelsteentjes op de net geplaatste Stolpersteine. Bewoners van de huizen waren vaak heel betrokken.
Op de Westhaven 59 zag ik tegen negen uur tot mijn grote blijdschap Inez Meter aan komen lopen. Ik moest er niet op rekenen, had ze nog door de telefoon gezegd, maar toch, we hoopten er natuurlijk wél op. Wethouder Thierry van Vugt hield een mooie speech, en ja, ze kon wachten, knikte Inez. Ik vertelde over het echtpaar Oppenheimer-Blümlein, en ja, knikte ze weer, ze kon wachten. En toen droeg ze heel ingetogen haar prachtige gedicht ‘stolpersteine’ voor, dat zo als vanzelf tot haar was gekomen toen ze over de gedenksteentjes las.
Op de Krugerlaan 66 waren heel fijn schoolkinderen aanwezig van de Prinses Julianaschool. Hier kwam een extra gedenksteen voor Rosetta de Levie bij de vier steentjes die hier al lagen. Mooi dat ook familie van Roosje Levano en het gezin De Levie-Zondervan bij wie Roosje als pleegkind heeft gewoond, erbij was. Gunter had helaas (weer) niet het gereedschap bij zich om het jaartal op haar steentje te veranderen in 1929. We gaan ons er op bezinnen.
Op de Burgvlietkade 79 woonde het gezin Mohr-May. Hier stond de huidige bewoonster al met koffie klaar, maar Gunter was vrij snel al weer verder. Hanneke Leroux droeg hier haar indringende gedicht ‘Iedere steen een overwinning’ voor. Wethouder Van Vugt fietste tot hier mee, zijn aanwezigheid was een mooie blijk van steun van de gemeente.
Op de Sophiastraat 37 stond een lieve Engelse familie van drie generaties klaar. Oma Isabelle, dochter Gayle en kleinzoon Dylan: familie van het gezin Kirchheim-Brahn dat hier ooit woonde, kleine Margit Kirchheim was een nicht van Isabelle. Ik had hen via Joods Monument op internet opgespoord. Ze was zo blij om meer te weten te komen over de weinige leden van de familie die ze kende, en ze had speciaal kiezelsteentjes uit haar tuin meegenomen om hier op de Stolpersteine te leggen. Naast mijn verhaal over de Kirchheim-familie vertelde ik ook over de twee vluchtelingenjongens Heinz Lewkonja en Helmut Rosenberg. Nog net op tijd gaf ik Gunter de Stolperstein voor Heinz Lewkonja, die al eerder geplaatst was geweest en die ik tijdelijk thuis bewaard had. Zo zie je maar, je denkt er ’s nachts aan, schrijft het met grote letters op en toch… Maar het kwam goed.
Op de Graaf van Bloisstraat 56 wachtte de nauw verwante Nederlands familie van het gezin Lachmann-van Gelder, fijn dat zij er bij waren. Een mooie kleine ceremonie was het ook hier met het verhaal, gedicht, kadisj en kiezelsteentjes op de net door Gunter geplaatste Stolpersteine.
Bij de Crabethstraat 5 zag ik wat nieuwe gezichten. Gunter plaatste vier Stolpersteine in de stoep voor een relatief nieuw appartementencomplex. In een aanmerkelijk ouder huis woonde hier ooit het gezin Kobijlinski-Naumann, met twee volwassen zonen, in bij mevrouw Niermans. Nu herinneren deze steentjes aan hen en is er kadisj voor hen gezegd.
Tenslotte plaatste Gunter drie Stolpersteine op de hoek van de Zeugstraat en de Cappenersteeg 2 voor het echtpaar Mol-Wolffers en (schoon)zuster Sophia Catharina de Gast-Wolffers. De eigenaar van het huis had ooit nog met het verdwenen bordje van Cappenersteeg nummer 2 in zijn handen gestaan, en was zeer verrast vanwege de geschiedenis van dit huis in de oorlog.
Veel leden van de familie Mol waren hier aanwezig, sommigen van verre gekomen. Onder toeziend oog van Maurice, de stamboommaker en kenner van de familie, vertelde ik mijn verhaal. Er komen veel Gersons voor in de familie had hij me gemaild, en dankzij hem wist ik welke Gerson Mol hier gewoond had.
Dat was het besluit van een indrukwekkende, behoorlijk koude, maar gelukkig hartverwarmende ochtend met zeven plaatsingen van Stolpersteine.
N.B. De Goudse Post berichtte afgelopen 10 oktober dat we een geweldige donatie uit onverwachte (inter)nationale hoek van de International Police Association (IPA) hebben ontvangen voor de Goudse Stolpersteine. Deze gift brengt ons een enorm stuk verder. Het is zo mooi om te merken, hoezeer mensen met elkaar lokaal, regionaal en nu ook internationaal onze Stolpersteine steunen. Zo kunnen we samen het Goudse Stolpersteineproject volbrengen.